Dat ze de schaatsen aanbonden als het hard vroor, vertellen Frans Maenhout (74) en Jef Laureyns (66). Tussen twee visites in ofwel ’s avonds laat als alle werk erop zat, gingen ze het ijs op. Van zodra het maar even kon of zelfs nog voor het echt kon. ‘Eerst voorzichtig proberen aan de kant en als het ijs het hield, riskeerden we ons wat verder.’ Dit jaar is het wel hangen en wurgen of het ijs dik genoeg wordt. Jef heeft er alvast zin in, maar Frans weet niet of hij nog durft met zijn knieprothese.  
Dat een goed gerichte achterwaartse stamp van een koe de oorzaak van die kunstknie is, hoeft geen nadere uitleg. Heel wat veeartsen hebben flink beschadigde knieën.
Het was eerst een simpele meniscus die kon worden verholpen met een operatie. Op een vrijdagochtend moest Frans daarvoor binnen. Dat hij na het weekend wel weer aan het werk zou gaan, had hij gezegd tegen Jef, zijn collega en kompaan die zijn werk over zou pakken. Maar groot was de verwondering wanneer Jef de volgende ochtend op een boerderij kwam: Frans had diezelfde vrijdagnacht al een keizersnede gedaan!
Ach, ze draaien er hun hand niet voor om, die gasten. Ze doen nog bergtochten met rugzak met hun kunstknie. Wat zouden ze ermee inzitten om zich op glad ijs te wagen?

​Jongens moet je met een loep zoeken, daar op de campus in Merelbeke. Dit is geen persoonlijke interpretatie, zo blijkt: tegenwoordig zijn 91 % van de eerstejaars studenten diergeneeskunde van het vrouwelijk geslacht. Dat was mijn eerste verrassing. 
​Mijn tweede verrassing komt er wanneer ik samen met Dr. Luc Devriese de kelders induik om het archief ‘Diergeneeskundig Verleden’ te bezoeken. Zo'n grote collectie had ik niet verwacht. De instrumenten liggen op rij, sommige verre van roestvrij, maar fotogeniek gerangschikt. De meeste objecten kan ik moeiteloos plaatsen: scalpels, spuiten, een foetotoom, tangen om te castreren, materiaal om sperma op te vangen, reuzen-eendenbekken voor vaginaal onderzoek. Zelfs de vlijmpjes om aderlatingen uit te voeren, waren me niet onbekend. 
Er liggen evenwel ook objecten waarvan ik het bestaan niet eens had kunnen vermoeden: veeartsenijkundige instrumenten die zelfs nog in de periode tussen de twee wereldoorlogen werden gebruikt. Zo bijvoorbeeld een instrument voor het zetten van 'vuurpunten' waarlangs het kwaad naar buiten kon afvloeien en gerief om ‘etterdrachten’ op te wekken, kunstmatige ontstekingen die het kwaad uit het lijf daar naartoe plachten te trekken.
Mooi spul allemaal en al zeker die linnen foedraal voor een foetotoomzaag, maar de leren dokterstasjes charmeren me helemaal. Wel spijtig, zo weggemoffeld in een kelder! Had ik zo’n oud (dieren)dokterstasje, dan zette ik het gegarandeerd ergens op een schap in mijn bibliotheek. En erin stopte ik enkele boeken van James Herriot, en allicht ook de beduimelde trilogie Dokter Vlimmen.

Hier was ik een jaar of twee. Met mijn mollige beentjes versper ik een gat in de keldermuur bij mijn grootouders. Ik versper de uitgang voor de hond.
Het beest liet zich die plagerij welgevallen, want veel aanspraak had hij door de bank niet. Als waakhond zat hij godganse dagen vast aan een ketting en zijn enige vertier was dat keldergat in- en uitglippen.
Die hond had geen naam, ze noemden hem gewoon ‘de noend’. Ik noemde hem bobbie.
Wat hier verder staat, gaat evenwel niet over bobbie. Wel over de hond die ze hadden toen mijn moeder nog een klein meisje was, ergens in de jaren veertig van vorige eeuw. Die hond was op een gegeven ogenblik oud, versleten en ziek door het vele waken, het vele blaffen en door ouderdom. En een ziek beest hield je niet in leven. Dat was vroeger zo. In die tijd liep je daarvoor ook niet bij de dierenarts langs voor een spuitje. Je zocht andere manieren. Niet altijd de meest elegante. Een beproefde methode was verdrinking en omdat de zee maar een kwartiertje ver was, vond mijn grootvader dit de beste oplossing.
Mijn grootvader stapte dus door de in aanbouw zijnde chique villawijk naar het strand, in zijn versleten ribfluwelen broek, zijn grijze werkvest en zijn doorlopen schoenen. In zijn ene hand de hond aan de ketting, in zijn andere hand een jute zak en een stuk touw.
Hoe het er precies aan toe gegaan is, weet ik niet, maar zoveel is zeker dat hij de patattenzak over de kop van de hond trok, dichtknoopte en zo de hond in zee gooide. Hoe luid de hond blafte, weet ik niet, hoe hij tegenspartelde, weet ik ook niet. Hoe ver mijn grootvader in zee is gegaan en hoe nat zijn pantoffels en broek waren, evenmin. Ik ken alleen het einde van het verhaal. Nog voor mijn grootvader weer thuis was, stond de hond, druipend en nat, weer voor de deur. 

Dat hij vegetariër is en alleen nog een keer op een weg een stukje kip of kalkoen durft te eten, zegt hij. Dat ik heel graag rood vlees eet, zeg ik.
Toch begrijpen we mekaar perfect, hij met zijn passie voor schelpen en zee, ik met mijn project over veeartsen.
Ik interviewde hem voor een stukje voor 'Zo ben ik', in Plusmagazine. Je weet wel: het blad voor jongeren boven de 50. ​De babbel ging in eerste instantie over schelpen, struinen aan zee, biologie, archeologie en we ‘spoorden’ op zowat alle vlak. Ook ter sprake kwam de deep ecology, waarvan hij een fervent aanhanger is. Dat de natuur een zelfstandige intrinsiek waarde heeft, los van het nut voor de mens. Dat de natuur niet alleen mag gezien worden als materiaal voor productie en consumptie. Dat elk niet-menselijk organisme evenveel recht heeft als de mens om te leven en te floreren.  
Ik kan hem perfect volgen en deel zijn mening. Aan respect voor de natuur zal het me niet ontbreken. Een spin zal ik niet doden, maar buiten zetten. Als er een slak voor mijn voeten kruipt, stap ik er wijd en omzichtig overheen. De regen zal ik nooit verfoeien, en donder, bliksem en storm zie ik als gerommel van de goden.
Dat eten van biefstuk, krijg ik er echter niet uit. Maar wellicht zal dat uit een ander soort respect zijn.
Uit respect voor de koe (ontiegelijk fotogeniek prachtbeest).
Uit respect voor de boer (die zijn beesten met liefde en respect behandelt, jawel).
Uit respect voor de beenhouwer (mijn vader was er een).
En zo blijf ik biefstuk eten, zonder al te veel scrupules. Liefst een entrecôte.
En hoe hij gebakken moet zijn?
​Bleu. Bleu chaud.

Paul Delputte, veearts geweest in Esen bij Diksmuide, nu op rust. Hij verjaart vannacht, op oudejaarsnacht. Over zijn geboorte heeft hij een prachtig verhaal. Hij en zijn tweelingbroer Pierre zijn in feite geboren op 31 december 1940, net voor middernacht. Tussen kwart na twaalf en halfeen om precies te zijn. Hun vader wilde echter dat ze een uurtje later waren geboren, in 1941 dus. Hij vroeg de dokter om de geboorte een uur later te registreren, wat de dokter ook deed. Helemaal een verdraaiing van de feiten was dat niet, want dat was rekening houdend met het Duitse uur, gangbaar in de oorlog, en dat liep een uur voor op het Belgische. Zo zijn de tweelingbroers in feite geboren op 31 december 1940, maar officieel, volgens het Duitse uur, op 1 januari 1941.
Hun vader had een goede reden daarvoor. Mocht er ooit nog eens oorlog uitbreken, dan zouden ze pas een jaar later opgeroepen worden om in militaire dienst te gaan. Het is begrijpelijk dat hij daaraan dacht, want het was toen volle oorlogstijd en bovendien had hij zijn broer Louis in gedachten die in de eerste wereldoorlog was gesneuveld.
Louis, nog maar 21 jaar, was ingelijfd bij het 3de regiment Jagers te Voet. Ze hadden op 24 december 1914 in Sint-Jacobskapelle een bruggenhoofd uitgebouwd op een vooruitgeschoven post aan de vijandelijke kant, net aan de overkant van de IJzer. Op die kerstavond werd hij er getroffen door een shrapnel. De dag erop, op Kerstmis zelf, werd hij samen met twee strijdmakkers in eenzelfde graf begraven op het kerkhof van Sint-Jacobskapelle. Later werden zijn twee makkers ontgraven en overgebracht naar een militaire begraafplaats, maar de familie Delputte verkoos om Louis daar in Sint-Jacobskapelle te laten liggen. Onder een grotere grafsteen. Met zijn foto. 

Misschien is het woord ‘salontafel’ te design voor het meubel gemaakt van tussenschotten van een oude varkensstal. Maar op geen enkele andere salontafel kan het boek ‘Dit is mijn hof’ van Chris De Stoop zo goed passen. Het boek gaat over varkens, koeien, boeren, mest en gier, polderluchten, akkers en weilanden, maar ook over onteigening, ontpoldering, ontruiming van historische boerderijen en het daarmee gepaard gaande leed, verdriet, woede en wanhoop bij de betrokken mensen. De uitbreiding van de haven van Antwerpen eist zijn tol en het meest getroffen zijn de bewoners van de polderdorpen aan de Schelde.  
Journalist en auteur Chris De Stoop voelde het aan den lijve. Na twintig jaar keerde hij terug naar zijn geboortestreek, de vruchtbare polders van het land van Waas. Eerst gaat hij een jaar wonen in een huis in Doel, waar hij aan zijn boek ‘De bres’ werkt, dat ook over deze problematiek gaat, maar in een eerder journalistieke stijl. Later gaat hij terug in de ouderlijke hoeve wonen op de Zaligempolder waar hij zijn persoonlijke verhaal verweeft met het verhaal van het landschap en de polderboeren.
Zijn verhaal versmelt ook als zout in water met wat veearts op rust Ludo Ruytjens me vertelde. In diezelfde streek was Ruytjens veearts en maakte het allemaal van nabij mee. Hoewel hij ook moet toegeven dat hij er in die tijd niet zo mee bezig was, omdat de stiel hem volledig opslorpte.
Maar het kon dus wel even goed hém zijn geweest, de veearts waarover een passage staat in het boek van De Stoop …
De veearts was weg, de koe was opengesneden en weer dichtgenaaid, het kalf lag in het pak stro dat mijn broer al vooraf van de hooizolder had gehaald. Daarachter stond het tafeltje met de schone handdoeken, de zeep en de twee emmers warm water, die ma altijd voor de veearts moest klaarzetten. Het laatste daglicht viel door de dakpannen naar binnen en deed stralen stof opdwarrelen.
Wonderwel hoe dus hoe dit allemaal goed past op mijn ‘salon’tafel.

​Mijn boek over vissersvrouwen startte ik in het Zeemanshuis Godtschalck in Oostende.  Er waren verschillende vrouwen die wilden vertellen en van hen kreeg ik dan weer namen en adressen van dochters, nichtjes en zo ging de bal aan het rollen. Het had iets van een sneeuwbaleffect. Zozeer zelfs dat er achteraf vele vrouwen waren die het spijtig vonden dat ze niet hadden kunnen meewerken.
Dat het boek ‘Vissersvrouwen’ zo in de smaak was gevallen, had voor gevolg dat de mannen het nu ook wel eens wilden vertellen. Geen één die vies was van een interview met mij, terwijl ze aanvankelijk toch wat wantrouwig hadden gestaan. Wat wil een vrouw zich nu gaan moeien in de visserij? Maar zoals ik al zei, mijn boek over de vrouwen had deuren ingestampt. Ik was overal welkom. Naar Island kwam er moeiteloos. Toch wat de zoektocht naar getuigen betreft.
Dat het met de veeartsen ook van een leien dakje zou lopen, was toch niet helemaal waar. In West-Vlaanderen, op eigen bodem, vond ik mijn draai en mijn weg. Maar van zodra ik de provinciegrenzen wilde oversteken, werd het moeilijker. Ik had veel moeite om aan namen en contactgegevens te geraken. Het domino-effect van bij mijn vorige boeken was minder voelbaar. ​
​Totdat ik bij Dr. Luc Devriese belandde. De man is zijn beroepsleven lang verbonden geweest aan de faculteit diergeneeskunde in Gent. Nu hij op rust is, wijdt hij zich vooral aan de historische benadering van het vak. Met hem zit dus zeker nog samenwerking in de pijplijn. Adressen? Ook daar kon hij me aan helpen. De oude naaidoos van zijn moeder zaliger, leek voor mij wel de doos van Pandora.  

Een intiem momentje tijdens interview met Dr. Lodewijk Ruytjens. Na 20 jaar haalt hij zijn werkplunje boven: grijze kiel en dito broek. Wat hij elke ochtend kraakvers aantrok om zijn visites te gaan doen. Zijn vrouw Marie-José had ze indertijd op maat laten maken. Jarenlang is hij zo op stap gegaan. Tot hij op een dag een jonge student meenam. Die was gekleed in dikke trui en gevoerde parka erboven. Van dan af is Marie-José ook dikke truien gaan breien en een stel van die (makkelijk wasbare) parka-jassen gekocht.
Iedere veearts had wel zo’n beetje een eigen stijl. Tot in de jaren vijftig gingen er trouwens velen in kostuum naar de boerderijen, als 'menere de veterinair'. Dat was ook geen probleem, want de meeste kalvingen gingen vlotjes (nog geen dikbillen) en van keizersnedes was nog geen sprake.
Maar wanneer ze begin de jaren de zestig keizersnedes begonnen te doen was het kostuum niet meer zo praktisch. En al droegen ze geen pak meer, de zaak afwerken in hemdsmouwen of trui was geen optie. Velen werkten toen gewoon in bloot bovenlijf. 
Het was behelpen in die tijd. Een zegen was het toen de rubberen kiel opkwam. Hij was ruim, kwam tot bijna op de grond, sluitend aan de hals, spannend om de biceps. Zo heb ik hem gekend, zo heb ik Jan gekend. Niet dat ik er veel bij was toen hij zijn keizersnedes deed. Ik was thuis voor de telefoon. En thuis om tangen en scalpels proper te maken, en die rubberen kiel te wassen. De intrumenten schrobde ik in de gootsteen, de rubberen kiel in de tuin. In een seule warm water met zeepsop het meeste vuil eraf, dan uitspreiden op het gras en alle restjes bloed en slijm wegwrijven. Dan weer spoelen en aan de draad hangen. Maar veel tijd om te drogen was er niet, want hij was alweer weg voor een volgende kalving.

​Was je een boerenzoon en bovendien een goeie student, dat zat het er dik in dat je voor dierenarts ging studeren. Landbouwkundig ingenieur was ook een optie. Als de pasters op het college tenminste je kop niet hadden zot gedraaid en je naar het seminarie ging. Dat was de situatie nog tot in de jaren zestig van vorige eeuw, althans in West-Vlaanderen.
Tegenwoordig zijn de meeste studenten diergeneeskunde meisjes en moet je de boerenzonen met een loep zoeken. Maar indertijd kwamen de studenten veeartsenij vooral uit landbouwmiddens. Met kleine huisdieren ging je amper naar de veearts, het waren runderen en paarden die ertoe deden. In mindere mate varkens, schapen en pluimvee. Boerenzonen hadden daardoor een voetje voor doordat ze al van jongs af gewend waren om met koeien en paarden om te gaan. Tot het einde van de jaren vijftig, zelfs begin zestig, hadden de meeste boerderijen nog een of meerdere paarden. Tot de tractor ze overbodig maakte.
Verschillende veeartsen vertelden me dat ze veel hielpen op de hoeve en ze dus ook goed met de paarden overweg konden. Ze werden al eens ingeschakeld om het veld te bewerken. Eggen en tollen, ploegen meestal niet. Het was geen kattenpis om paard en ploeg in een messcherpe lijn te houden, vertelden ze me.
Daaraan moest ik denken toen ik een babbel had met Ruben Devreker, een jonge gast die samen met zijn vader Wouter en grootvader Gilbert Brabanders kweekt. Ze zetten ze in voor het werk op het land en bij tijden ook om omgehakte bomen uit het bos te slepen. Zo willen ze de traditie van dit ambacht in ere houden. Ook op de paardenzegening in Vlissegem waren ze met een aantal van hun paarden speciaal van Gistel gekomen. Ze droegen alle drie een boerenkiel, een klakke op het hoofd en een bolletjeszakdoek om de hals. Met de paarden aangelijnd en de kar erachteraan, was het weinig moeite om je een flink eind terug in de tijd te wanen.
​De tijd dat de veeartsen die ik interviewde, nog jonge gasten waren.

Wetenschappers geloofden eeuwenlang dat het mogelijk was om een paard te kruisen met een koe. Dit las ik in een interview met dierenarts Peter Bols in dS weekblad. Het interview had alles om me op het puntje van mijn stoel te krijgen, mijn zintuigen op scherp. Zo las ik onder meer dat Napoleon een grote rol speelde in de uitbreiding van het veeartsenij-onderwijs. Hij besefte dat hij nog meer veldslagen zou kunnen winnen wanneer de veeartsenij op een hoger niveau kwam te staan en hij meer en bekwamere dierenartsen ter beschikking kreeg om de duizenden paarden van zijn cavalerie te verzorgen.
Ook koren op mijn molen zijn weetjes als het 18de eeuwse gebruik om vreemde voorwerpen in te naaien. Deze zouden alle etter uit het lichaam aantrekken en zo de ziekte uit het dierenlijf verdrijven.
Maar mijn aandacht gaat vooral naar die kruising tussen een paard en een koe.
Claude Bourgelat, de oprichter van de eerste veeartsenijschool (dat was in Frankrijk) beweerde zelfs dat hij er in geslaagd was om zo’n kruising te laten gebeuren. Het dier werd een jumard genoemd. Peter Bols, die in de hoedanigheid van hoogleraar aan de faculteit Diergeneeskundige Wetenschappen in Antwerpen al jarenlang onderzoek doet naar reproductie bij dieren, begrijpt echter niet dat die stelling zolang heeft kunnen blijven bestaan. Hij is er pertinent zeker van dat zoiets niet kan. Een hengst met een koe, of omgekeerd, een stier met een merrie: onmogelijk dat daar iets kan uit voortkomen.
Dit gegeven brengt me een kleine 40 jaar terug in de tijd. In de streek ten noorden van Arlon, een bosrijk gebied waar nog wild leeft in de bossen, zou een koe een (doodgeboren) kalf hebben geworpen dat eigenschappen van een hert vertoonde. De veearts die had geholpen bij de kalving, had geopperd dat de koe misschien wel door een hert was gedekt. Of was het de boer die dit had bedacht? In ieder geval is dit wel zo in  mijn herinnering blijven leven.
Maar de tijd haalt ons geheugen soms danig door de mangel, blijkt nu ook weer. Wanneer ik het bij de betrokken dierenarts navraag, herinnert deze zich dat niet meer. Bovendien is hij formeel dat zoiets onmogelijk kan, want een koe en een hert zijn chromosomaal te verschillend om te kunnen kruisen.
Aldaar en in die tijd is er dus nooit een koe gekalfd van een hert. Daar gaat mijn verhaal … mijn hertekoe afgevoerd naar het rijk der fabeldieren.

Morgen 5 november is het paardenzegening in Vlissegem. Maar niet alleen paarden worden gezegend, ook honden ontvangen kwispelend het gewijde water. De patroonheilige van de kerk aldaar is Sint-Blasius, niet alleen voor keelpijn wordt zijn hulp aanroepen, ook de dieren is hij genegen. Of het alleen zoogdieren betreft, weet ik niet, evenmin of hij iets met vissen heeft. In ieder geval ga ik ernaartoe, zo kan ik nog even mijn zeemeerminnenstaart laten zegenen vooraleer ik hem afpel.  
Dit laatste is geen coup de tête, geen folietje. Ik zit al maanden te prutsen aan die schubben. Dagenlang, zittend op een strandhoofd zat ik me te ontzilten, te scrubben en te ontschubben. De reden hiervoor is dat ik tegenwoordig evenveel in koeienstallen en groene weiden te vinden ben dan aan zee en op het strand.  
De stap zetten van meermin naar boerenmeisje was niet evident. Had ik immers niet gezworen om geen projecten meer op te pakken? Maar het bloed kruipt blijkbaar waar het niet gaan kan. Naast vissersbloed stroomt heel wat genetisch materiaal door me heen, afkomstig van boeren en veekooplui.
Maar er is meer nodig dan zitten scrubben op een 'boarebreker', meer dan wat baantjes trekken in poldergrachten om me van die meerminnenstaart te ontdoen. Het zout krijg ik er evenmin zomaar uit. Geregeld moet ik dus terug naar zee, want als ik te lang in weides en op boerenerven vertoef, snak ik weer naar het ritmisch gedreun van de golven en de geur van aangespoelde schelpen en wier.
Ik heb tegenwoordig weinig baat meer aan een staart, ik heb mijn beide voeten nodig, liefst nog geschoeid in rubberen laarzen. Heb ik wel nodig om rond te struinen in de wereld van veeartsen en paardenmeesters.
Het zijn niet de jonge snaken die ik opzoek, wel de mannen die er hun carrière op hebben op zitten. Ze vertellen me over de stiel van vroeger, over hun leven van pakweg 1950 tot 1990 ... de tijd van de eerste keizersnedes, maar evengoed de tijd dat de boeren nog heilig geloofden in paardemiddels en dat wijwater nog concurreren kon met medicijnen. 
De paardenzegening morgen in Vlissegem lijkt me het ideale moment voor een laatste zegen over mijn staart. Het moment om nog wat schubjes weg te wrijven. Maar om het zout helemaal weg te sprenkelen, zal wellicht meer nodig zijn dan een kwispel wijwater.